Ο Ρωμανός Γ’ Αργυρός (968 – 11 Απριλίου 1034) υπήρξε Βυζαντινός αυτοκράτορας, μέλος της επιφανούς οικογένειας των Αργυρών, η οποία είχε ήδη διακριθεί στην αυτοκρατορική υπηρεσία. Η βασιλεία του, αν και βραχύβια (1028-1034), σημαδεύτηκε από σημαντικές προκλήσεις, τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό μέτωπο της αυτοκρατορίας. Η άνοδός του στον θρόνο πραγματοποιήθηκε μέσω του γάμου του με τη Ζωή, κόρη του Κωνσταντίνου Η΄, γεγονός που καταδεικνύει την επιρροή και τη δύναμη της αριστοκρατίας στην πολιτική σκηνή της εποχής.
Ως αυτοκράτορας, ο Ρωμανός Γ΄ επεδίωξε να αφήσει το στίγμα του, αναλαμβάνοντας φιλόδοξα οικοδομικά προγράμματα και προσπαθώντας να ενισχύσει την οικονομία. Εντούτοις, οι προσπάθειές του αυτές δεν στέφθηκαν πάντα με επιτυχία, ενώ οι στρατιωτικές του εκστρατείες, ιδίως εναντίον των Αράβων στη Συρία, είχαν αμφίβολα αποτελέσματα. Η περίοδος της βασιλείας του χαρακτηρίζεται, επίσης, από εσωτερικές ίντριγκες και συνωμοσίες, με αποκορύφωμα τον μυστηριώδη θάνατό του, ο οποίος πιθανότατα οφείλεται σε δηλητηρίαση.
Η νομισματική του Ρωμανού Γ΄ Αργυρού, με την κυκλοφορία σημαντικού αριθμού χρυσών νομισμάτων, αποτελεί πολύτιμη πηγή πληροφοριών για την οικονομική κατάσταση και την εικονογραφία της εποχής. Η μελέτη των νομισμάτων αυτών, γνωστών ως histamenoi, προσφέρει σημαντικά στοιχεία για την κατανόηση της περιόδου της βασιλείας του και της γενικότερης βυζαντινής ιστορίας. Ο Ρωμανός Γ΄, παρά τις αντιξοότητες που αντιμετώπισε, παραμένει μια αινιγματική και ενδιαφέρουσα μορφή της βυζαντινής ιστορίας. Η βασιλεία του Ρωμανού Γ΄ Αργυρού αποτελεί μεταβατική περίοδο, καθώς σηματοδοτεί το τέλος της ακμής της Μακεδονικής δυναστείας και την απαρχή μιας περιόδου πολιτικής αστάθειας.
Η Άνοδος του Ρωμανού Γ’ Αργυρού στην Εξουσία
Η άνοδος του Ρωμανού Γ’ Αργυρού στον αυτοκρατορικό θρόνο συνδέεται άρρηκτα με τις δυναστικές έριδες και τις πολιτικές ανακατατάξεις που χαρακτήριζαν την ύστερη περίοδο της Μακεδονικής δυναστείας. Ο Ρωμανός, γόνος της αριστοκρατικής οικογένειας των Αργυρών, κατείχε ήδη σημαντικά αξιώματα στην αυτοκρατορική διοίκηση, έχοντας διατελέσει κριτής και έπαρχος της Κωνσταντινούπολης. Η θέση του αυτή, σε συνδυασμό με την καταγωγή του, τον κατέστησαν ισχυρό παράγοντα στην πολιτική σκακιέρα της εποχής.
Η κρίσιμη καμπή στην πορεία του Ρωμανού προς την εξουσία ήρθε με τον θάνατο του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Η΄, το 1028. Ο Κωνσταντίνος, μη έχοντας άρρενες απογόνους, αποφάσισε να παντρέψει την κόρη του Ζωή με τον Ρωμανό, εξασφαλίζοντας έτσι τη διαδοχή του θρόνου. Ωστόσο, ο γάμος αυτός δεν ήταν προϊόν ερωτικού δεσμού, αλλά πολιτικής σκοπιμότητας. «Τα κωλύματα, εξάλλου, στα οποία προσέκρουε η σύναψη αυτού του γάμου, ιδιαίτερα το γεγονός ότι ο Ρωμανός Αργυρός ήταν ήδη νυμφευμένος», αναφέρει η Β.Ν. Βλυσίδου, τονίζοντας τις δυσκολίες και τα εμπόδια που χρειάστηκε να ξεπεραστούν προκειμένου να πραγματοποιηθεί αυτή η ένωση. Η σύζυγος του Ρωμανού, Ελένη, εξαναγκάστηκε να κλειστεί σε μοναστήρι, ανοίγοντας έτσι τον δρόμο για τον γάμο του με τη Ζωή.
Η στέψη του Ρωμανού Γ’ ως αυτοκράτορα σηματοδότησε την επικράτηση της αριστοκρατίας έναντι της κεντρικής εξουσίας, μια τάση που είχε αρχίσει να διαφαίνεται ήδη από τα χρόνια της βασιλείας του Βασιλείου Β΄. Ο Ρωμανός, αν και προσπάθησε να παρουσιαστεί ως συνεχιστής της Μακεδονικής δυναστείας, δεν κατάφερε να αποκτήσει την ίδια νομιμοποίηση και αποδοχή. Η εξάρτησή του από την αριστοκρατία και η έλλειψη ισχυρής προσωπικότητας τον καθιστούσαν ευάλωτο στις συνωμοσίες και τις εσωτερικές διαμάχες.
Η ανάδειξη του Ρωμανού Γ΄ Αργυρού στην εξουσία αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα της πολυπλοκότητας και της ρευστότητας της βυζαντινής πολιτικής ζωής. Οι γάμοι, οι συμμαχίες και οι δολοπλοκίες αποτελούσαν αναπόσπαστο κομμάτι της πάλης για την εξουσία, ενώ η νομιμότητα της διαδοχής συχνά υποχωρούσε μπροστά στις πολιτικές σκοπιμότητες. Η περίπτωση του Ρωμανού καταδεικνύει, επίσης, τον ρόλο που διαδραμάτιζε η αριστοκρατία στη διαμόρφωση της πολιτικής πραγματικότητας, διεκδικώντας όλο και μεγαλύτερο μερίδιο στην εξουσία. Η άνοδος του Ρωμανού, επομένως, δεν ήταν απλώς μια αλλαγή προσώπων στον θρόνο, αλλά μια σημαντική μετατόπιση στην ισορροπία δυνάμεων εντός της βυζαντινής αυτοκρατορίας.
Εσωτερική Πολιτική και Οικονομικές Μεταρρυθμίσεις
Αναλαμβάνοντας τα ηνία της αυτοκρατορίας, ο Ρωμανός Γ’ Αργυρός επιχείρησε να εφαρμόσει μια σειρά από μέτρα με στόχο την ενίσχυση της οικονομίας και την ανακούφιση των κατώτερων κοινωνικών στρωμάτων. Επηρεασμένος, πιθανώς, από τις αρχές της στωικής φιλοσοφίας, προσπάθησε να περιορίσει τις σπατάλες της αυλής και να ελέγξει τις δαπάνες του κράτους. Η προσέγγισή του αυτή, ωστόσο, δεν συνοδεύτηκε από μια ολοκληρωμένη οικονομική πολιτική, με αποτέλεσμα οι προσπάθειές του να μην αποφέρουν τα αναμενόμενα αποτελέσματα.
Μία από τις σημαντικότερες πρωτοβουλίες του Ρωμανού Γ’ ήταν η προσπάθειά του να αναθεωρήσει το φορολογικό σύστημα. Επιδίωξε να ελαφρύνει τα φορολογικά βάρη που επιβάρυναν τους αγρότες και τους μικροκαλλιεργητές, αναγνωρίζοντας τη σημασία της αγροτικής παραγωγής για την οικονομική ευρωστία της αυτοκρατορίας. Παράλληλα, θέσπισε μέτρα για την πάταξη της φοροδιαφυγής, στοχεύοντας κυρίως στους μεγαλοϊδιοκτήτες γης και τους ισχυρούς αξιωματούχους. Οι ενέργειές του αυτές, όμως, προκάλεσαν την έντονη αντίδραση της αριστοκρατίας, η οποία είδε τα συμφέροντά της να απειλούνται.
Σημαντική πτυχή της εσωτερικής πολιτικής του Ρωμανού Γ’ αποτέλεσε και η εκτεταμένη οικοδομική του δραστηριότητα. Ο αυτοκράτορας χρηματοδότησε την ανέγερση και την ανακαίνιση πολυάριθμων δημοσίων κτηρίων, ναών και μοναστηριών, επιδιώκοντας να αφήσει το στίγμα του στην ιστορία της Κωνσταντινούπολης. Η πιο εμβληματική του κατασκευή ήταν η Μονή της Παναγίας Περιβλέπτου, η οποία αποτέλεσε ένα από τα σημαντικότερα θρησκευτικά κέντρα της εποχής.
Η Α. Κοντοπούλου, μελετώντας το έργο του Χριστοφόρου Μυτιληναίου, αναφέρει ότι ο ποιητής ξεκίνησε να γράφει κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Ρωμανού Γ’ Αργυρού. «…το θρόνο είναι ο Ρωμανός Γ’ Αργυρός ή Αργυροπώλης (… Ρωμανός Γ’ Αργυρός, στα χρόνια του οποίου, όπως προαναφέρθηκε, εκτιμάται ότι ξεκίνησε να γράφει ο Μυτιληναίος. Ο Ρωμανός Γ’…». Η πληροφορία αυτή, αν και φαινομενικά ασήμαντη, rphq παρέχει μια πολύτιμη ένδειξη για την πολιτιστική ατμόσφαιρα της εποχής και τη σχέση της αυτοκρατορικής αυλής με τους λογίους και τους καλλιτέχνες.
Πέρα από τα οικοδομικά έργα, ο Ρωμανός Γ’ επένδυσε και στην ενίσχυση της άμυνας της αυτοκρατορίας. Αναγνωρίζοντας την απειλή που συνιστούσαν οι εξωτερικοί εχθροί, φρόντισε για την επισκευή και την ενίσχυση των τειχών της Κωνσταντινούπολης, καθώς και για την αναδιοργάνωση του στρατού. Οι προσπάθειές του αυτές, ωστόσο, δεν ήταν πάντα επιτυχείς, καθώς οι στρατιωτικές του εκστρατείες, ιδίως εναντίον των Αράβων, είχαν αμφίβολα αποτελέσματα.
Συνολικά, η εσωτερική πολιτική του Ρωμανού Γ’ Αργυρού χαρακτηρίζεται από μια προσπάθεια εξισορρόπησης μεταξύ των συμφερόντων των διαφόρων κοινωνικών ομάδων και της ανάγκης για σταθερότητα και ευημερία. Οι οικονομικές του μεταρρυθμίσεις, αν και φιλόδοξες, δεν κατάφεραν να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά τα διαρθρωτικά προβλήματα της βυζαντινής οικονομίας, ενώ η οικοδομική του δραστηριότητα, παρά τη μεγαλοπρέπειά της, επιβάρυνε τα δημόσια ταμεία. Η περίοδος της βασιλείας του Ρωμανού Γ΄, συνεπώς, αποτελεί ένα κράμα επιτυχιών και αποτυχιών, αντικατοπτρίζοντας τις προκλήσεις και τις αντιφάσεις της εποχής του.
Εξωτερικές Σχέσεις και Στρατιωτικές Εκστρατείες
Οι εξωτερικές σχέσεις της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Ρωμανού Γ’ Αργυρού χαρακτηρίζονται από μια σειρά συγκρούσεων, κυρίως με τους Άραβες στη Συρία. Ο Ρωμανός, επιθυμώντας να ενισχύσει το κύρος του και να επεκτείνει τα σύνορα της αυτοκρατορίας, ανέλαβε προσωπικά την ηγεσία στρατιωτικών εκστρατειών στην Ανατολή. Οι εκστρατείες αυτές, ωστόσο, δεν είχαν τα αναμενόμενα αποτελέσματα, και συχνά κατέληγαν σε ήττες ή αμφίρροπες μάχες.
Μία από τις σημαντικότερες στρατιωτικές αναμετρήσεις του Ρωμανού Γ’ ήταν η εκστρατεία του στη Συρία το 1030. Ο αυτοκράτορας, επικεφαλής ενός μεγάλου στρατού, εισέβαλε στα εδάφη των Αράβων, με στόχο την κατάληψη της Χαλέπης. Η εκστρατεία, ωστόσο, κατέληξε σε αποτυχία, καθώς ο βυζαντινός στρατός υπέστη σοβαρές απώλειες και αναγκάστηκε να υποχωρήσει. Η ήττα αυτή επέφερε σημαντικό πλήγμα στο γόητρο του Ρωμανού και ενίσχυσε τις φωνές αμφισβήτησής του στο εσωτερικό της αυτοκρατορίας.
Παρά τις αποτυχίες του στη Συρία, ο Ρωμανός Γ’ κατάφερε να σημειώσει κάποιες επιτυχίες σε άλλα μέτωπα. Στα Βαλκάνια, αντιμετώπισε με σχετική επιτυχία τις επιδρομές των Πετσενέγων, νομαδικού λαού που απειλούσε τα βόρεια σύνορα της αυτοκρατορίας. Επίσης, διατήρησε καλές σχέσεις με τους Ρως του Κιέβου, οι οποίοι αποτελούσαν σημαντικό εμπορικό εταίρο και στρατιωτικό σύμμαχο του Βυζαντίου.
Συνολικά, η εξωτερική πολιτική του Ρωμανού Γ’ Αργυρού χαρακτηρίζεται από μια προσπάθεια διατήρησης της ισορροπίας δυνάμεων στην περιοχή και προστασίας των συνόρων της αυτοκρατορίας. Οι στρατιωτικές του εκστρατείες, αν και δεν είχαν πάντα τα επιθυμητά αποτελέσματα, καταδεικνύουν την προσπάθειά του να ανταποκριθεί στις προκλήσεις της εποχής και να διασφαλίσει την ακεραιότητα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Η αμφιλεγόμενη φύση των αποτελεσμάτων αυτών των εκστρατειών αναδεικνύει τις δυσκολίες που αντιμετώπιζε η αυτοκρατορία στην προσπάθειά της να διατηρήσει την κυριαρχία της σε ένα ασταθές και ανταγωνιστικό περιβάλλον.
Η Νομισματική του Ρωμανού Γ’ Αργυρού
Η νομισματική παραγωγή κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Ρωμανού Γ’ Αργυρού παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, καθώς αντικατοπτρίζει τις οικονομικές συνθήκες και τις πολιτικές προτεραιότητες της εποχής. Κύριο χαρακτηριστικό της περιόδου αυτής είναι η εκτεταμένη κοπή χρυσών νομισμάτων, γνωστών ως histamenoi, τα οποία αποτελούσαν το βασικό νόμισμα της αυτοκρατορίας και χρησιμοποιούνταν ευρέως στις εμπορικές συναλλαγές.
Η μελέτη των histamenoi του Ρωμανού Γ’ παρέχει πολύτιμες πληροφορίες για την εικονογραφία, τη μεταλλοτεχνία και την οικονομική πολιτική της εποχής. Όπως αναφέρει ο I. Marović και συνεργάτες, στο έργο “The Coinage of Romanos III Argyros in the Archaeological museum in Split”, «Ένας μεγάλος αριθμός histamenoi (59 νομίσματα) του Ρωμανού Γ’ Αργυρού στο Νομισματικό τμήμα του Αρχαιολογικού Μουσείου στο Σπλιτ ενέπνευσε τον συγγραφέα να τα εξετάσει και να τα δημοσιεύσει…». Η ύπαρξη τόσων πολλών νομισμάτων σε ένα μόνο μουσείο καταδεικνύει την ευρεία κυκλοφορία τους και τη σημασία τους για την οικονομία της εποχής. Επιπρόσθετα, ο κατάλογος “The Coinage of Romanos III Argyros in the Archaeological museum in Split, catalogue” μας παρέχει λεπτομερή στοιχεία για αυτά τα 59 histamenoi.
Τα νομίσματα του Ρωμανού Γ’ ακολουθούν, σε γενικές γραμμές, την εικονογραφική παράδοση της Μακεδονικής δυναστείας. Στην εμπρόσθια όψη απεικονίζεται συνήθως ο Χριστός Παντοκράτορας, ενώ στην οπίσθια όψη ο αυτοκράτορας, συχνά μαζί με τη σύζυγό του Ζωή. Οι επιγραφές στα νομίσματα είναι στα ελληνικά και περιλαμβάνουν το όνομα του αυτοκράτορα και τους τίτλους του. Η ποιότητα κατασκευής των νομισμάτων ποικίλλει, αντανακλώντας πιθανώς τις οικονομικές δυσκολίες που αντιμετώπιζε η αυτοκρατορία.
Η ανάλυση της περιεκτικότητας των νομισμάτων σε χρυσό μπορεί να προσφέρει σημαντικά στοιχεία για την οικονομική κατάσταση της εποχής. Τυχόν μείωση της περιεκτικότητας σε χρυσό (υποτίμηση) θα μπορούσε να υποδηλώνει οικονομική κρίση ή προσπάθεια αύξησης των εσόδων του κράτους. Ωστόσο, οι διαθέσιμες πληροφορίες δεν επιτρέπουν την εξαγωγή ασφαλών συμπερασμάτων σχετικά με την ύπαρξη ή μη υποτίμησης κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Ρωμανού Γ’.
Συμπερασματικά, η νομισματική του Ρωμανού Γ’ Αργυρού αποτελεί πολύτιμη πηγή πληροφοριών για την κατανόηση της οικονομικής, πολιτικής και καλλιτεχνικής ζωής της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας κατά τον 11ο αιώνα. Η μελέτη των histamenoi του Ρωμανού Γ’ προσφέρει σημαντικά στοιχεία για τη νομισματική πολιτική, την εικονογραφία και τη γενικότερη κατάσταση της αυτοκρατορίας κατά την περίοδο της βασιλείας του. Η περαιτέρω έρευνα σε αυτόν τον τομέα αναμένεται να ρίξει περισσότερο φως στις οικονομικές και κοινωνικές εξελίξεις της εποχής.
Θάνατος και Διαδοχή
Ο θάνατος του Ρωμανού Γ’ Αργυρού, στις 11 Απριλίου 1034, περιβάλλεται από μυστήριο και υποψίες. Οι επίσημες πηγές αναφέρουν ότι ο αυτοκράτορας πέθανε ξαφνικά στο λουτρό του, πιθανότατα από πνιγμό. Ωστόσο, οι φήμες και οι ανεπίσημες μαρτυρίες οργίαζαν, υποστηρίζοντας ότι ο Ρωμανός δηλητηριάστηκε με εντολή της συζύγου του Ζωής και του εραστή της, Μιχαήλ, ο οποίος και τον διαδέχθηκε στον θρόνο.
Η εμπλοκή της Ζωής στον θάνατο του Ρωμανού Γ’ δεν μπορεί να αποδειχθεί με βεβαιότητα, ωστόσο, τα γεγονότα που ακολούθησαν ενισχύουν τις υποψίες. Η Ζωή, αμέσως μετά τον θάνατο του συζύγου της, παντρεύτηκε τον Μιχαήλ, ο οποίος στέφθηκε αυτοκράτορας ως Μιχαήλ Δ΄. Η σπουδή με την οποία πραγματοποιήθηκε ο γάμος, σε συνδυασμό με την προηγούμενη σχέση του ζεύγους, δημιουργούν εύλογες αμφιβολίες για την αθωότητα της Ζωής. B. Krsmanović και συνεργάτες, αναλύοντας τις αλλαγές στην κοινωνική ελίτ μετά την εποχή του Βασιλείου Β’, σημειώνει ότι ο Ρωμανός Γ’ Αργυρός «είχε να αντιμετωπίσει την αντιπολίτευση, με επικεφαλής τον Προυσιάνο και τον Κωνσταντίνο Διογένη». Αυτή η αναφορά στην αντιπολίτευση που αντιμετώπισε ο Ρωμανός, καταδεικνύει το ασταθές πολιτικό κλίμα της εποχής και ενισχύει έμμεσα την πιθανότητα μιας βίαιης απομάκρυνσής του από την εξουσία.
Η άνοδος του Μιχαήλ Δ’ στον θρόνο σηματοδότησε την έναρξη μιας νέας περιόδου πολιτικής αστάθειας και εσωτερικών συγκρούσεων. Ο Μιχαήλ, προερχόμενος από ταπεινή οικογένεια, δεν διέθετε την αίγλη και τη νομιμοποίηση των προκατόχων του. Η βασιλεία του χαρακτηρίστηκε από την αυξανόμενη επιρροή του αδελφού του, Ιωάννη του Ορφανοτρόφου, ο οποίος ουσιαστικά ασκούσε την εξουσία παρασκηνιακά.
Ο θάνατος του Ρωμανού Γ’, ανεξάρτητα από τα ακριβή αίτια, σηματοδοτεί το τέλος μιας εποχής και την απαρχή μιας νέας, πιο ταραγμένης περιόδου για τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Η διαδοχή του από τον Μιχαήλ Δ’ δεν έφερε τη σταθερότητα που πολλοί προσδοκούσαν, αλλά αντίθετα, οδήγησε σε περαιτέρω εντάσεις και συγκρούσεις. Η υστεροφημία του Ρωμανού Γ’ επισκιάστηκε από τις συνθήκες του θανάτου του και την αμφιλεγόμενη διαδοχή του, αφήνοντας μια αίσθηση ανολοκλήρωτου έργου και χαμένων ευκαιριών. Η βασιλεία του, αν και σύντομη, αποτέλεσε μια κρίσιμη καμπή στην ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, προαναγγέλλοντας τις προκλήσεις και τις ανακατατάξεις που θα ακολουθούσαν.
Η Κληρονομιά του Ρωμανού Γ’ Αργυρού: Μια Σύνθετη Αποτίμηση
Η βασιλεία του Ρωμανού Γ’ Αργυρού, παρά τη σύντομη διάρκειά της, αποτελεί αντικείμενο μελέτης και συζήτησης, προσφέροντας μια γλαφυρή εικόνα των προκλήσεων που αντιμετώπιζε η Βυζαντινή Αυτοκρατορία τον 11ο αιώνα. Ανήλθε στον θρόνο σε μια περίοδο πολιτικής αστάθειας και οικονομικών δυσχερειών, κληρονομώντας τα προβλήματα της Μακεδονικής δυναστείας, χωρίς όμως να διαθέτει την ισχυρή προσωπικότητα ή την πολιτική οξυδέρκεια προκατόχων του, όπως ο Βασίλειος Β’.
Οι προσπάθειές του για μεταρρυθμίσεις, τόσο στον οικονομικό όσο και στον διοικητικό τομέα, αν και φιλόδοξες, δεν απέδωσαν τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Η αντίσταση της αριστοκρατίας, οι εσωτερικές ίντριγκες και οι εξωτερικές απειλές υπονόμευσαν τις προσπάθειές του, οδηγώντας τελικά σε μια αμφιλεγόμενη κατάληξη. Οι στρατιωτικές του αποτυχίες, ιδίως στην εκστρατεία της Συρίας, έπληξαν το γόητρό του και ενίσχυσαν την εσωτερική αμφισβήτηση.
Παρά τις αποτυχίες του, ο Ρωμανός Γ’ δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ως ένας εντελώς ασήμαντος ή ανίκανος ηγεμόνας. Η εκτεταμένη οικοδομική του δραστηριότητα, με αποκορύφωμα την ανέγερση της Μονής της Παναγίας Περιβλέπτου, άφησε μια σημαντική παρακαταθήκη στην Κωνσταντινούπολη. Επίσης, η νομισματική του πολιτική, με την έκδοση των histamenoi, αποτελεί πολύτιμη πηγή πληροφοριών για την οικονομική κατάσταση της αυτοκρατορίας.
Ο μυστηριώδης θάνατός του και η άμεση διαδοχή του από τον Μιχαήλ Δ’, τον εραστή της συζύγου του Ζωής, προσθέτουν μια σκοτεινή πτυχή στην ιστορία του. Οι υποψίες για δολοφονία, αν και δεν αποδεικνύονται πλήρως, ενισχύουν την εικόνα μιας βασιλείας που χαρακτηρίστηκε από ίντριγκες, πάθη και πολιτικές σκοπιμότητες. Συνολικά, ο Ρωμανός Γ’ Αργυρός αντιπροσωπεύει μια μεταβατική φιγούρα στην βυζαντινή ιστορία, ενσαρκώνοντας τις αδυναμίες και τις αντιφάσεις μιας αυτοκρατορίας που, παρά το ένδοξο παρελθόν της, βρισκόταν σε πορεία παρακμής. Η μελέτη της ζωής και της βασιλείας του προσφέρει πολύτιμες γνώσεις για την πολυπλοκότητα της βυζαντινής πολιτικής και κοινωνίας.
Βιβλιογραφία
- ΒΝ Βλυσίδου. 2015. Οι απαρχές της νέας ανόδου της αρμενο-παφλαγονικής αριστοκρατίας (1025-1045): Ο πρωταρχικός ρόλος των Δαλασσηνών.
- Α Κοντοπούλου. 2021. Η θρησκευτική ποίηση στους Στίχους Διάφορους του Χριστοφόρου Μυτιληναίου.
- B Krsmanović. 2003. Changes in the structure of the social elite after the epoch of Basileios II.
- I Marović. 2006. The Coinage of Romanos III Argyros in the Archaeological Museum in Split.
- I Marović. 1999. The Coinage of Romanos III Argyros in the Archaeological museum in Split, catalogue.
- RIII Argiro. Romano III Argyrus (græsk: Ρωμανός Γ΄ Αργυρός, translittereret: Rōmanos III Argyros’; 968-Konstantinopel, 11. april 1034) var en byzantinsk kejser. Han var basileus dei romei fra 15.